لودویگ فون میزس

بازار آزاد و دشمنان آن (شبه علم سوسیالیسم و تورم)

آنچه در این مجلد می‌خوانید مجموعه درس‌گفتاری است که لودویگ فون میزس، اقتصاددان و متفکر اتریشی، در سال 1951 در آمریکا در بنیاد آموزش اقتصاد ارائه داده است. طبعا این کتاب در میان آثاری که میزس نگاشته است به چشم نمی‌خورد، اما به‌عنوان متن پیاده‌شده درس‌گفتار شفاهی او، این امتیاز را دارد که بیان، ساختار و آهنگی متفاوت دارد. خواننده پس از چند صفحه حس می‌کند سر کلاس درس او نشسته و این پیر لیبرالیسم می‌خواهد مفاهیمی سخت را به زبانی ساده به او بیاموزد. این کتاب هم برای کسانی که قصد آشنایی با اندیشه‌های میزس را دارند مناسب است، زیرا کلیاتی از نظریه‌های او به‌دست می‌دهد، و هم برای اهل نظری که شناختی عمیق‌تر از مکتب اتریش دارند.

بوروکراسی

میزس در این کتاب می‌گوید که انتخاب ما باید یکی از این دو باشد: سازماندهی اقتصادی منطقی براساس قیمت‌های بازار یا دستورات خودسرانه‌ بوروکرات‌های دولتی. راه سومی وجود ندارد. او در این کتاب توضیح می‌دهد که چگونه بوروکراسی نمی‌تواند هیچ چیزی را به نحوی مناسب یا دست‌کم براساس علم اقتصاد مدیریت کند. کتاب، انتقادی ویرانگر و بنیادی است، بسط انتقاد میزس از سوسیالیسم. کتابی که هرگز پاسخی از سوی مخالفانش دریافت نکرد. کتاب میزس که مدت‌ها پیش از آن که اقتصاددانان نظریه‌ انتخاب عمومی به این موضوع بپردازند نوشته شده بود، بوروکراسی را هم در جهت مناقع شخصی اشخاص می‌داند و هم آن را از نظر اقتصادی غیرعقلانی توصیف می‌کند (در نتیجه نقدهای نظریه‌ انتخاب عمومی مدرن را بهبود می‌بخشد). چیزی به نام بازآفرینی حکومت وجود ندارد: اگر به دنبال آن هستیم که حکومت کارهایی را برای ما انجام دهد، طبیعتاً این کارها را بوروکراسی‌ها ناکارآمد انجام خواهند داد؛ و بوروکراسی ذاتی ناکارآمد دارد. این کتاب کوچک در زمانی نوشته شده است که اقتصادهای غربی روزبه‌روز بیشتر در دامان بوروکراتیزاسیون می‌غلتیدند.

بوروکراسی

مفهوم «بوروکراسی» همواره تداعی‌کننده‌ی تجربیاتی منفی است؛ از تشریفات کند، کاغذبازی و خونسردی بی‌عاطفه‌ی اداری تا ناکارآمدی، اتلاف انرژی و سرمایه و کارنادانی. همین جنبه‌های ملامت‌بار باعث شده است بوروکراسی امری ماهیتا منفی قلمداد شود و هیچ کس حاضر نباشد آن را گردن بگیرد - حتی جریان‌هایی که خود منادی بوروکراتیک‌سازی همه‌ی شئون زندگی اجتماعی‌اند. اما لودویگ فون میزس، اقتصاددان و متفکر اتریشی-امریکایی، در این کتاب ابتدا تعریف دقیق خود را از مفهوم بوروکراسی شرح می‌دهد و سپس خواننده را متقاعد می‌کند که «نفس» بوروکراسی شر نیست، بلکه «گسترش» بوروکراسی است که به مصیبت تبدیل می‌شود؛ گسترش بوروکراسی به حوزه‌هایی که می‌تواند تابع مدیریت بازاری باشد. از همه مهم‌تر، شرح می‌دهد که این گسترش مصیبت‌بار، ریشه در آرزومندی شهروندان برای مداخله‌ی دولت در امورشان دارد.

لیبرالیسم

لیبرالیسم کلاسیک چیست و یک لیبرالِ کلاسیک چگونه به جهان می‌نگرد؟ لودویگ فون میزس، که خود از متفکران برجستۀ مکتب لیبرالیسم است، در کتاب «لیبرالیسم» به‌صورتی موجز و روشن به این پرسش پاسخ می‌دهد. کتاب «لیبرالیسم» یک کتاب مختصر و مفید و جمع‌وجور درباب لیبرالیسم کلاسیک و خطوط و مبانی اصلی آن است. کتاب «لیبرالیسم» کتابی مفید برای دانشجویان فلسفۀ سیاسی و نیز مناسب برای همۀ کسانی است که می‌خواهند با اصول اولیه و اساسی و مهم لیبرالیسم کلاسیک، به‌ویژه مکتب اتریش، یک آشنایی مقدماتی پیدا کنند و با دیدگاه‌های یکی از متفکران برجستۀ این مکتب و تعریف و تلقی او از لیبرالیسم آشنا شوند. متن اصلی کتاب «لیبرالیسم» نخستین بار در سال 1927، با عنوان Liberalismus، به زبان آلمانی منتشر شده است. نگارش و انتشار کتاب «لیبرالیسم» چنانکه در مقدمۀ مهدی تدینی بر ترجمۀ فارسی این کتاب اشاره شده، با دورانی حساس و بحرانی و پرتلاطم از تاریخ اروپا همزمان بوده است؛ دورانی که آرامش از اروپا رخت بربسته و طوفان آغاز شده است. در این دوران، فاشیسم در ایتالیا پا گرفته بود و پایه‌های خود را محکم می‌کرد و کمونیسم نیز، بعد از استیلایش بر روسیه، در حال گسترش در جهان بود. ردّ این رویدادها به‌نحوی در کتاب «لیبرالیسم» مشهود است اما این کتاب، ضمن نسبت‌اش با زمانه‌ای که در آن نوشته و منتشر شده است، هنوز هم حرفی برای گفتن دارد و کتابی است همچنان خواندنی و کاربردی برای ورود به مباحث مطرح در لیبرالیسم کلاسیک و آشنایی اولیه با دیدگاه‌های فون میزس و چارچوب نظری مکتب اتریش.

لیبرالیسم