موضوع کودکان استثنایی در این کتاب، بیشتر نارسایی رشد قدرت ذهنی، هوشی، واکنش‌های روانی کودکان و نوجوانان و روش‌های تربیتی و آموزشی آنها است که از نظر یک روانشناس یا مشاور راهنمایی حائز اهمیت است. گرچه جنبه‌های تخصصی روانپزشکی مورد نظر نیست، لیکن سعی خواهد شد علائمی از این اختلالات به‌طور خلاصه بیان شود. این موضوعات در سه بخش جداگانه مورد بحث قرار می‌گیرند:
بخش اول مربوط به کودکان کم‌توان ذهنی، یعنی کودکانی که به علت کمبود و نارسایی رشد رعقلی و هوشی نمی‌توانند با کودکان هم سن و سال و طبیعی اجتماع، در تحصیل و زندگی پیشرفت کنند. همچنین در انتهای بخش سعی شده بحثی درباره کودکان و نوجوانان ممتاز و نابغه نیز ارائه شود.
بخش دوم را کودکان و نوجوانان ناسازگار اجتماعی یا دشوار تشکیل می‌دهند. این کودکان از نظر رشد هوشی در حد طبیعی یا بالاتر هستند ولیکن نمی‌توانند با محیط زندگی خود سازش عادی و طبیعی داشته باشند و به علت ابتلا به اختلالات رفتاری، دشواری‌هایی برای خود یا خانواده و دیگر افراد جامعه ایجاد می‌کنند.
بخش سوم کتاب به کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلالات حسی و حرکتی اختصاص دارد؛ کودکانی که به علت ناتوانی‌های جسمانی از یادگیری و سازگاری مطلوب با محیط زندگی خود عاجزند.