جنایت و مکافات اثری است هنری که پس از بازگشت داستایفسکی از سیبری و تجربیات تلخ بسیار نگاشته شد و در سال ١٨٦٦ در مجله «پیک روسیه» منتشر گردید و بی‌درنگ شهرت یافت. در این زمان بسیاری از موضوع‌هایی که بین جوانان متفکر و نویسندگان آن زمان متداول بود مورد بررسی قرار گرفته است. استقلال عمل، حد اختیار انسان و خوی و شیوه نیهیلیستی از جمله این مباحث‌اند. صحنه داستان، پترزبورگ، پایتخت آن روز کشور پهناور روسیه است که در آن برخلاف سابق، زندگی پرابهت اعیان و اشراف مورد بحث نیست، بلکه زشتی و پلیدی‌های شهری بزرگ مطرح است... این رمان داستایفسکی نیز مانند همه شاهکارهای او از یک سلسله اتفاق‌های پیچیده و پیوسته به هم ساخته شده است و دارای قهرمانان قوی و متعدد و مختلفی است که در بعضی شرارت و بدی، و در برخی نیکی و پاکی غلبه دارد. این قهرمانان همه از شکست‌خوردگان مغموم اجتماع‌اند... سرکشی این قهرمانان که برخی دم از آزادی و نجات اجتماع می‌زنند، در واقع فردی و خصوصی است. اما نه دسته اول به‌راستی بد و شرور و گناهکارند و نه گروه دوم کاملاً از بدی منزه.