نفوس مرده تصویری زنده از مردم روسیه آن روز است. از مردمی اسیر خرافات، بیکارگی، خیال‌پردازی، شکمبارگی، میخوارگی، تشریفات احمقانه، وراجی‌های بی‌پایان، که نویسنده آن‌ها را به صورت‌های گوناگون در صحنه‌ای خنده‌دار، شگفت‌انگیز، قصه‌‌وار یا در بحث‌های فلسفی نمایان می‌سازد.